Cerrahi anlamda sünnet, glans penisi (penis başını) saran prepisyum ya da sünnet derisi denen içi mukoza kaplı deri parçasının kesilerek çıkarılması ve bu kesme sonucunda açıkta kalan deri ve mukozanın emilebilen dikişlerle tekrar dikilmesi demektir. Bu işlem dünya tarihinde muhtemelen üzerinde en çok tartışılan, en eski cerrahi müdahalelerden biridir. Dünyanın farklı yerlerinde bazı bireyler ve sivil toplum kuruluşları, sünnet uygulamasına karşı eleştirel bir tutum sergilemekte; bu duruşlarını çeşitli kampanyalar, yazılar ve etkinliklerle dile getirmektedir. Son zamanlarda da Türkiye’de bu konuda farkındalıkta bir artış mevcut ve biz çocuk cerrahları hastalarımızdan sıkça sünnet yaptıralım mı? Yaptırmayalım mı? şeklinde sorular almaktayız. Kliniğimizin bu konudaki tutumu nettir, kimseyi “çocuğunuzu sünnet ettirin ya da ettirmeyin” şeklinde telkin etmiyoruz. Ancak ortada bir Türkiye gerçeği var, erkeklerin %99’unun sünnet edildiği bir toplumda yaşıyoruz.
İçindekiler
Sünnet Nedir? Sünnet Neden Yapılır?
Sünnet, öncelikle dünyanın belirli bölgelerinde dini ve kültürel inançlar sebebiyle yapılırken bazen de tıbbi amaçlarla belirli endikasyonlarda ya da tıbben yararlı olduğu düşünülerek yapılmaktadır. Ülkemizde ise sünnet daha çok dini ve sosyal bir istek. Birçok aile için sünnet töreni, hem manevi anlamda mutluluk verici bir deneyim hem de sosyal açıdan değerli bir paylaşım anı olarak görülmekte; gurur ve sevinçle hatırlanan bir gelenek olarak yaşatılmaktadır. Çocuk açısından ise arkadaşları arasında bir statü kazanma olayıdır.
Cerrahi bir müdahale olarak sünnet, yalnızca hekimler tarafından gerçekleştirilmesi gereken, sterilizasyon ve cerrahi protokollerin titizlikle uygulandığı ciddi bir tıbbi işlemdir. Yapılan araştırmalara göre Türkiye’de sünnet işlemlerinin büyük çoğunluğu hâlâ cerrahi uzmanlık eğitimi olmayan kişiler tarafından gerçekleştirilmektedir. 2017 yılında Türkiye İstatistik Kurumu'nun paylaştığı verilere göre, her 100 sünnetin yaklaşık 85’i geleneksel sünnetçiler, %10’u sağlık memurları ve yalnızca %5’i cerrahlar tarafından yapılmaktadır. Oysa sünnet, basit gibi görünse de cerrahi disiplin gerektiren bir müdahaledir. Uygun hijyen koşulları ve cerrahi standartlar sağlanmadan yapılan işlemler, komplikasyon riskini ciddi oranda artırabilir. Farklı bilimsel çalışmalarda sünnet sonrası görülen komplikasyon oranı %0,2 ile %3 arasında değişmektedir.
Etik Çocuk Cerrahisi ve Çocuk Ürolojisi Kliniği olarak biz, bu %5’lik dilimi daha yukarılara çekmek ve sünnette görülebilecek fiziksel ve psikolojik olumsuzlukların en aza indirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bu nedenle hastanelerde ve özel kliniklerde sünnet ve diğer küçük müdahaleler için hazırlanmış hem tıbbi açıdan donanımlı hem de çocukları cerrahi girişim korkusundan uzaklaştırmak için (hatta aksine eğlenceli bir hale getirmek üzere) dizayn edilmiş lokal cerrahi girişim odalarında sünnet ve diğer küçük cerrahi işlemlerin seçilmiş hasta grubunda lokal anestezi ile yapılabileceğini düşünüyoruz.
Büyük Çocuklarda Sünnetin Tıbbi Gerekçeleri
Büyük yaşta sünnet, yalnızca geleneksel veya dini nedenlerle değil, aynı zamanda belirli tıbbi durumlar nedeniyle de önerilebilir. Özellikle çocuk cerrahları tarafından değerlendirilen bu durumlar, çocuğun sağlığını ve yaşam kalitesini doğrudan etkileyebilir.
Fimozis (Sünnet Derisinin Dar Olması): Fimozis, sünnet derisinin penis başından geriye doğru çekilememesi durumudur. Küçük yaşlarda fizyolojik olarak görülmesi normal olsa da, büyük çocuklarda devam etmesi durumunda sıkıntı yaratabilir. Fimozis, idrar yaparken zorlanma, enfeksiyon ve ağrıya yol açabilir.
Parafimozis (Geri Çekilen Derinin Geri Dönememesi): Parafimozis, sünnet derisinin geri çekilip tekrar öne getirilememesi durumudur ve acil müdahale gerektirir. Penisin ucunda dolaşım bozulabilir, ödem ve ciddi ağrılar görülebilir.
Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları: Bazı çocuklarda hijyen sorunları ya da fimozis nedeniyle sık sık idrar yolu enfeksiyonları meydana gelebilir. İdrar yolu enfeksiyonu, böbreklere kadar ilerleyip ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Sünnet Ne Zaman Yapılmalı? Sünnet Hangi Yaşta Yapılmalı?
Sünnet yaşı olarak herhangi bir fikir birliği olmamakla birlikte, sünnete seçmeli bir cerrahi işlem gözüyle bakıldığında çocuğun geçirmek zorunda olduğu bu endişe verici ve ne olursa olsun canının yanmasına yol açabilecek bu işlemin onun en az sıkıntı çekeceği ve anılarında yer almayacağı bir yaşta yapılması önemlidir. Prensip olarak sünneti genel anestezi altında yapan bir cerrah için 6-18 aylar veya 0-2 yaş arası. Buna karşılık 2-6 yaş arasındaki çocuklar “fallik dönem” içinde olduklarından kastrasyon (iğdiş edilme) korkusuyla ruhsal sorunlar yaşayabilir.
Çalışma koşulları veya cerrahın tavrı sünnetin lokal anesteziyle yapılabileceği yönündeyse sünnet için en uygun yaşlar 7-10 yaşlar arası olabilir. Bu yaşlarda çocukla kurulacak iyi bir ilişki sayesinde sünnetin seçilmiş çocuklarda lokal anestezi altında yapılması uygun olmasına rağmen, hangi yaşta olursa olsun yine de genel anestezi tercih edilmelidir. Ancak, ülkemiz gibi dini ve geleneksel nedenlerle tüm erkek nüfusun kesinlikle sünnet edildiği toplumlarda tüm sünnetlerin genel anestezi altında yapılması olası değildir. Çünkü sünnete aday popülasyon sayısal olarak ülke nüfusunun yarısıdır (ülkemizde yılda 1,400,000 bebek doğuyor ve bunun yaklaşık yarısının erkek olduğu düşünülürse, yılda yaklaşık 700,000 potansiyel sünnet adayı var demektir). Ayrıca bu kadar çok genel anestezi uygulamasının getireceği komplikasyonlar, belli orandaki ölüm riski de dahil olmak üzere kabul edilemez boyutlara ulaşabilir.
Hangi Yaşlar “Büyük Çocuk” Olarak Kabul Edilir?
Tıbbi literatürde "büyük çocuk" tanımı genellikle 5 yaş ve üstü çocukları kapsar. Özellikle 6 ila 12 yaş arası çocuklar bu gruba girer. Bu yaş grubundaki çocuklar bilişsel olarak sünnetin anlamını daha fazla kavrar, dolayısıyla işlemin psikolojik boyutu da daha önemli hale gelir.
Sünnet Genel Anesteziyle mi Lokal Anesteziyle mi Yapılmalı?
Sünnetin bir sosyokültürel gereklilik olarak tüm erkeklere rutin uygulandığı toplumlarda sayılan bu temel dezavantajlardan hareketle, bu işlemin genel anestezi ile yapılmasını bazı özel durumlar ve kişisel tercihlerle sınırlayıp, lokal anestezi altında sünnet uygulamasına müsaade etmek gerekebilir. Bugün dünyanın bir çok ülkesinde lokal anestezi ile sünnet yapılmaktadır. Ülkemizde sünnetin tören kısmına daha çok önem verildiği için sünnet olan olguların çoğunluğu 6 yaşından büyüktür ve bunlardan uyum sorunu olmayan ve işbirliği yapan çocuklar, yapılacak işlemler anlatıldıktan sonra lokal anestezi ile sünnet edilebilir. Uyum sorunu olan, işbirliği yapmayan çocuklarda ve 6 yaşından küçük olgularda lokal anestezide ısrarcı olmamak ve genel anestezi ile işlemi yapmak gerekir
